به گزارش تجسمی آنلاین، معمولاً موزه‌ها درباره آثار جعلی خد تبلیغات نمی‌کنند تا کلیت آثار مجموعه‌‌شان را زیر سوال نبرند. اما موزه لودویگ در کلن آلمان در نمایشگاه جدید خود تابوشکنی کرده و آثار جعلی و گران‌قیمت خود را در معرض دید عموم قرار داده است.

این موزه روز شنبه گذشته 26 سپتامبر نمایشگاه "آوانگارد روسی در موزه لودویگ: اصلی و جعلی" را افتتاح کرد که همه نقاشی‌های آن به ظاهر توسط هنرمندان بزرگ جنبش رادیکال و آوانگارد روس در اوایل قرن 20 ترسیم شده‌اند. با این وجود در کنار آثار اصل هنرمندان مشهوری مانند کازیمیر مالویچ، الکساندر رودچنکو و ناتالیا گنچاروا که به نمایش در آمده‌اند، نقاشی‌هایی نیز ارائه شده که محققان این موزه آنها را جعلی دانسته‌اند.

موج آثار تقلبی هنرمندان آوانگارد روس سالهاست که در بازار هنر مورد بحث و بررسی است؛ اما این نمایشگاه روشنایی تازه‌ای به مشکلات خرید، فروش و جمع‌آوری آثار هنری آوانگارد روسیه داده است.

موزه لودویگ که موقوفه پیتر لودویگ از مهمترین مجموعه‌داران هنری است و در دهه 1970 تاسیس شده حالا گفتمان جدیدی در عرصه هنر جعل به وجود آورده است.

پیتر لودویگ و همسرش ایرنه از بزرگان صنعت شکلات در دنیا بودند که پس از جنگ جهانی دوم به بازسازی بسیاری از موزه‌های مهم اروپایی کمک کردند. این زوج مجموعه‌دار که شیفته هنر آوانگارد روسی بودند، بزرگترین مجموعه هنر آوانگارد روسیه را با حدود 600 اثر هنری در اروپای غربی در کلن تاسیس و تا سال 2010 پیش از مرگ پیتر لودویگ این موزه را اداره کردند.

حالا متخصصان و محققان این موزه با بررسی و تجریه و تحلیل 100 نقاشی‌ این مجموعه اظهار داشته‌اند که از 49 نقاشی بررسی شده، تاکنون 22 مورد اثر جعلی به دست آورده‌اند. اگرچه این محققان از توصیف این آثار با عنوان "جعل" پرهیز کرده‌اند زیرا از نظر حقوقی، این کلمه به معنی "قصد فریب" است که فقط با بررسی کامل آثار اثبات می‌شود.

اما این نمایشگاه که از روز شنبه آغاز شده و تا 3 ژانویه 2021 ادامه دارد، پیش از افتتاح مورد اختلاف قرار داشت و با دستور دادگاه عالی کلن برپا شد. در ماه اوت (مرداد) گالری مورزینسکا که یک گالری سوئیسی است و شعبه‌ای نیز در نیویورک دارد و حدود 400 اثر نقاشی را طی سال‌ها به پیتر لودویگ فروخته است؛ با طرح یک دادخواست خواستار این شد که موزه لودویگ تحقیقات خود در رابطه با جعلی بودن آثار این مجموعه را قبل از افتتاح در دسترس عموم قرار دهد. اما هفته گذشته دادگاه منطقه‌ای کلن این دادخواست را رد کرد.

این در حالی است که چندین اثر این نمایشگاه که شبهه‌دار هستند منتسب به گالری مورزینسکا است و از گالری آنها در نیویورک خریداری شده است، اما اغلب آثار خریداری شده از این گالری، توسط محققان موزه لودویگ معتبر شناخته شده و مورد تأیید هستند.

کریستینا مورزینسکا، صاحب این گالری در مصاحبه‌ای گفته است که افتتاح این نمایشگاه قبل از بررسی دقیق تحقیقات غیرمنصفانه بوده است.

وی تاکید کرده گالری او "با مشهورترین متخصصان هنر آوانگارد روسیه کار کرده است." او افزود: "ما می خواهیم برای آنچه طی 55 سال به دست آورده‌ایم کمی احترام قائل شوند. مسلماً ممکن است کارشناسان هم در طول سال‌ها اشتباهاتی داشته باشند، اما ما نمی‌توانیم بدون دیدن گزارشات فنی آثار هنری را قضاوت کنیم."

این در حالی است که ریتا کرستینگ، معاون مدیر موزه لودویگ و یکی از متصدیان این نمایشگاه، اظهار امیدواری کرد که تحقیقات موزه به راهنمایی سایر موسسات و مجموعه‌داران در ارزیابی اصالت آثار آنها کمک کند. وی گفت: "ما برای مشارکت‌های علمی و یافته‌های جدید آماده همکاری هستیم و تحقیقات به پایان نرسیده است."

اما بزرگترین مشکل بر سر راه هنر آوانگارد روسیه و بحث تقلب در این مجموعه آثار که علاقمندان زیادی در سراسر دنیا دارد به  گذشته خفقان‌آور حکومت شوروری سابق برمی‌گردد؛ زیرا همواره ارزیابی هنر آوانگارد روسی بسیار متکی به نظرات شخصی صاحب نظران بوده تا اطلاعات آزمایشگاهی و علمی.

این مشکلات ریشه‌ای از دهه 1920 آغاز شد، جایی که هنرمندان آوانگارد در اتحاد جماهیر شوروی با سانسور روبرو شدند. در دهه 30 زمانی که استالین قدرت خود را از طریق سرکوب بی‌رحمانه سیاسی تقویت کرد، آثار این هنرمندان از نمایش عمومی حذف و اغلب پنهان شدند. سپس بازاری برای آثار هنری قاچاق از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از دهه 1960 در غرب آغاز شد، اما به دلیل غیرقانونی بودن نمایش آثار این هنرمندان، اغلب تابلوهای آنها فاقد اسناد اثبات‌کننده منشأ بودند.

حالا موزه لودویگ به عنوان یکی از بزرگترین مجموعه‌داران آثار هنرمندان آوانگارد روسیه بر اساس سه شاخصه؛ مطابقت آثار یک هنرمند با سایر آثار او، بررسی تاریخچه مالکیت اثر و آنالیز آزمایشگاهی تلاش دارد، نوری بر سایه تاریک هنر آوانگارد روس بتاباند.

تیم علمی موزه لودویگ به سرپرستی پترا مانت از تکنیک‌هایی از جمله آزمایش مادون قرمز، اشعه ماورا بنفش، اشعه ایکس، بررسی میکروسکوپی، آنالیز شیمیایی و قدمت‌سنجی کربنی برای اصالت‌سنجی مجموعه خود استفاده کرده‌اند.

بطور مثال محققان این موزه، نقاشی "منظره" (تجزیه فرم‌ها) به سبک کوبیست و تاریخ 1913 که منسوب به اولگا روزانوا را که آقای لودویگ در سال 1985 از گالری مورزینسکا خریداری کرده است، با اثر دیگری از روزانوا به نام "مردی در خیابان" (تجزیه حجم‌ها) به تاریخ 1913 که از موزه تیسن-بورنمیسا مادرید امانت گرفته‌اند برای اصالت‌سنجی مطابقت داده‌اند.

بررسی‌های این نقاشی موزه لودویگ نشان داد که موادی که روی تابلو به کار رفته حاوی الیاف پلی استر مصنوعی است که در سال 1913 وجود نداشته است. همچنین ترکیبات شیمیایی رنگدانه‌ها با سایر آثار روزانوا در آن دوره متفاوت بوده است. محققان نتیجه گرفتند که این اثر موزه لودویگ نسخه‌ای از هنرمندی ناشناخته است.

کریستینا مورزینسکا درباره این نتیجه علمی گفته است که او نمی‌تواند در مورد این نتیجه‌گیری بدون مشاهده نتایج آزمایشگاهی اظهار نظر کند. او ادامه داد: "ما گزارش‌های فنی را ندیده و نداریم، بنابراین نمی‌توانیم قضاوت کنیم. اما این موضوع چیز جدیدی نیست که یک نقاشی به موازات نقاشی موزه موزه تیسن-بورنمیسا باشد."

وی تاکید کرد: "اما آنچه مرا عصبانی کرده است، استفاده از کلمه جعلی در عنوان نمایشگاه موزه لودویگ است. زیرا آنها در تلاشند هنر آوانگارد روسی را به گوشه‌ای کثیف سوق دهند و این کاملا غیرشایسته و غیرحرفه‌ای است."

اما برخلاف کریستینا مورزینسکا که مدیران موزه لودویگ را مورد سرزنش برای مخدوش کردن هنر آوانگارد روسیه کرده، کنستانتین آکینشا، مدیر پروژه تحقیقاتی هنر آوانگارد روس، در کاتالوگ نمایشگاه نوشت: "در چنین شرایطی، جاعلان می‌توانند تقریباً بدون محدودیت عمل کنند."

اما چرا تلاش برای شدن روشن شدن وضعیت هنر آوانگارد روس در دهه 1920 اینقدر مهم است که بسیاری از کارشناسان هنری چشم به تحقیقات موزه لودویگ دارند. مهمترین مسئله پس از روشن شدن یک جریان هنری، سهم زیاد هنر آوانگارد روسیه در مارکت هنر است. به طور مثال  در سال 2008 نقاشی از کازیمیر مالویچ 60 میلیون دلار در حراج ساتبیز فروش رفته و ناتالیا گنچاروا یکی از گرانترین هنرمندان زن جهان در حراج‌های بین‌المللی است که در سال 2008 یکی از کارهای او به قیمت 11 میلیون دلار در حراج کریستی فروخته شده است.

با این وجود در سال‌ها اخیر رسوائی‌هایی که در زمینه هنر آوانگارد روس مطرح شده به شدت بازار این هنر را تحت تاثیر قرار داده و مجموعه‌داران ریسک کمتری برای خرید این آثار متحمل می‌شوند. حتی این موضوع باعث شده کمتر موزه‌ای رغبت به برپایی نمایشگاهی از این دست آثار داشته باشد. بطور مثال موزه هنرهای زیبای گنت در سال 2018 نمایشگاهی از آثار هنری آوانگارد روسیه را تعطیل کرد، پس از آنکه بسیاری از محققان هنری، قطعات نمایش داده شده در این موزه را "مشکوک" توصیف کردند. رسوائی این نمایشگاه باعث شد تا مدیر این موزه استعفا دهد و پلیس بلژیک همچنان در حال تحقیق درباره این نمایشگاه است.

ریتا کرستینگ و پترا ماندت کیوریتورهای این نمایشگاه در موزه موزه لودویگ پس از افتتاح اعلام کرده‌اند حمایت قاطعانه‌ای از سایر موسسات هنری برای تحقیقات خود دریافت کرده‌اند.

ماندت گفت: "پس از شروع تحقیق نگرانی بزرگ ما این بود که در صورت درخواست‌ امانت آثار از سایر موزه‌ها، تقاضای ما رد شود. اما شگفت زده شدم، زیرا این دقیقاً برعکس نگرانی ما بود. این نشان می‌دهد که مردم و علاقمندان به هنر مایل هستند علناً موضوعی را که تاکنون تابو بوده است، مطرح و دنبال کنند."

تاکنون موزه تیسن-بورنمیسا مادرید و موزه هنرهای مدرن تسالونیکی یونان، برای بررسی و تحقیقات آثاری را به موزه لودویگ امانت داده‌اند. موزه بوش-رایزینگر، یکی از سه موزه‌ هنری هاروارد در آمریکا نیز تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی از شاهکار ال لیسیتسکی خود را در اختیار محققان کلن قرار داده تا بتوانند یافته‌های خود را با یک اثر در مجموعه موزه لودویگ مقایسه کنند.

لینت روت، رئیس موزه بوش-رایزینگر، درباره این همکاری گفت: " موزه لودویگ از ما خواست تا اثر خود را جهت تحقیقات امانت بدهیم، اما مشکلات ناشی از همه‌گیری کرونا، مانع حمل این اثر به شهر کلن شد و ما تحقیقات‌مان را به عنوان یک مرکز دانشگاهی ارائه دادیم."

روت تاکید کرد: "این یک نمایشگاه فوق‌العاده مهم و گامی به سوی شفافیت بیشتر برای مردم است و این دقیقاً همان چیزی است که ما به عنوان یک موزه دانشگاه آن را دوست داریم."

ییلماز جزیور، مدیر ارشد موزه لودویگ نیز در همین رابطه اعلام کرد: "حتی آثار تقلبی این موزه می‌توانند به عنوان یک مرجع و برای اهداف آموزشی مفید باشند. موزه ما تمام آثار تقلبی را در مجموعه خود نگهداری خواهد کرد، اگرچه پس از پایان این نمایشگاه، دیگر این آثار به نمایش عمومی در نمی‌آیند."

ریتا کرستینگ نیز تاکید کرد: "موزه لودویگ مسئولیت یکپارچگی مجموعه خود را بر عهده گرفته و برای محافظت از آثار هنرمندان در یک بازار مملو از آثار تقلبی، اقدام مثبتی انجام داده است."

وی گفت: "متخصصان زیادی در این زمینه وجود دارند که منافع مختلفی را دنبال می‌کنند. اما موزه‌ها و موسساتی که برای پیشرفت این تحقیق اقدام کردند، این کار را نه برای منافع تجاری بلکه برای اقدامات آموزشی، تحصیلی و شفاف‌سازی انجام می‌دهند."

کلن شهری خطرناک برای جاعلان آثار هنری

اما جدا از موضوع نمایشگاه موزه لودویگ، شهر کلن و دادگاه عالی این شهر در سال‌ها اخیر بزرگترین مانع بر سر راه جعل آثار هنری بوده است. در سال 2011 دادگاه این شهر متهمان بزرگترین جریان جعل آثار هنری در جهان را محاکمه کرد.

در این پرونده یک گروه چهار نفره، متهم به فروش 44 تابلو نقاشی تقلبی از هنرمندان بزرگ قرن بیستم طی ده سال شدند.

ولفگانگ بلتراچی طراح اصلی این جعل آثار هنری موفق شده بود به مجموعه‌های هنری بزرگ دنیا از جمله استیو مارتین هنرپیشه آمریکایی، میلیون‌ها دلار اثر هنری جعلی بفروشد.

هلن، همسر بلتراچی، خواهرزنش و شوهر او نیز در این پرونده تقلب مشارکت داشتند. آنها دست به جعل و فروش نقاشی‌هایی از ماکس ارنست، کیس فان دنگن، ماکس پشتاین و هاینریش کامپندونک زدند. این چهار نفر همچنین برچسب‌ها و اسناد اثبات‌کننده اصل بودن این آثار را نیز جعل کردند.

آنها موفق شده بودند که بسیاری از دلالان، موزه‌ها و کلکسیونرهای هنری را فریب دهند و به آنها بقبولانند که چندین شاهکار هنری، توسط دو کلکسیونر اهل کلن در سال‌های حکومت نازی‌ها مخفی شده و در امان مانده بوده است. بعد از تایید اصل بودن این تابلوها توسط چند کارشناس هنری، گالری‌داران و بنگاه‌های حراج آثار هنری برای خرید این آثار هجوم بردند.

ولی در سال 2088 تقلبی بودن این آثار برملا شد. خریدار اثری از کامپندونک که آن را از یک حراجی هنری در کلن به مبلغ 2 میلیون و پانصدهزار یورو خریده بود، این تابلو را برای کارشناسی به یک آزمایشگاه علمی سپرد. این آزمایش‌ها نشان داد که رنگی که در تابلو به کار رفته در دوران فعالیت هنری نقاش، هنوز ساخته نشده بوده است.

حال دادگاه شهر کلن با اجازه افتتاح این نمایشگاه و انجام تحقیقات گامی بزرگ برای مبارزه با جعل آثار هنری در دنیا برداشته است.