به گزارش تجسمی آنلاین، امروزه با پیشرفتهای مختلف تکنولوژی، رسانههای جدیدی نیز برای انتقال پیام شکل گرفتهاند. دنیای مجازی که امروز اغلب جوامع را درگیر خود کرده، نیازمند نوسازی خود در جهت استفاده از رسانههای جدید هنری است. اگر در چند دهه پیش هنر گرافیک با پوستر میتوانست رسانهای کارآمد برای آگاهیسازی و تبلیغات در سطح جامعه باشد، امروز این کاربری کمتر شده است، زیرا انسان شهرنشین امروز بیش از اینکه در سطح خیابانها و معابر چشم بچرخاند، بیش از هر زمان دیگری در فضاهای مجازی حضور دارد؛ پس برای ایجاد انتقال پیام باید با آنها به وسیله رسانههای جدید به گفتمان نشست.
موشن گرافیک یکی از رسانههای هنری است که امروزه به خوبی جای خود را در فضای مجازی و حتی تبلیغات تلویزیونی باز کرده و در جهت اطلاعرسانی و انتقال پیام به خوبی عمل کرده است. این هنر نوظهور را میتوان حاصل جمیع هنرهایی چون، گرافیک، انیمیشن، موسیقی، سینما و... دانست که در راستای رسالت هنری خود در حال ایفای نقش است. هنری که در چند سال اخیر به خوبی در ایران دنبال شده و برخی از فعالان این عرصه به صورت تجربی، آثار خلاقانهای را ارائه کردهاند. در این گزارش با تنی چند از هنرمندان فعال در عرصه موشن گرافیک به گفتوگو نشستیم تا با آنها ارزیابی درباره این رسانه هنری داشته باشیم.
استاندارسازی با تاسیس رشته دانشگاهی
امیر مهران از هنرمندان فعال عرصه موشن گرافیک درباره اهمیت این رشته هنری در دنیای امروز گفت: با توجه به اینکه در عصر تکنولوژی و عصر ارتباطات هستیم، ظهور موشن گرافیک ارتباط مستقیم با این موضوع دارد. در عصر حاضر که بهتر است آن را عصر حرکت بنامیم، نیاز انسانها به گرفتن سریع اطلاعات به شکلهای امروزی و نوین و استفاده فضاهای نو و جدید موجب شده که موشن گرافیک اهمیت بسیاری پیدا کند. به هر حال این رشته هنری به عنوان یک مدیوم، شکل نوینی از فضای بصری است که به نظر میآید برای مخاطب جذاب بوده و این امر باعث شده که موشن گرافیک اهمیت پیدا کند.
وی با اشاره به اینکه توجه به رشته موشن گرافیک امروزه در دنیا رو به افزایش است؛ درباره دورنمای این رشته هنری در کشور توضیح داد: به نظرم در عرصههای مختلف هنر چون هنرمندان ایرانی معمولا پیشرو نبودند، بلکه دنباله رو یک جریان هستند در این رشته نیز اغلب علاقمندان، رشته موشن گرافیک را فقط تجربه کردند. اما نکتهای که در مورد هنرمندان ایرانی همواره قابل توجه است این موضوع هست که آنها با بازخوانی تجربههای مختلف، هنر را از آن خود کردهاند و در واقع اشکال هنری را به گونهای ارائه دادهاند که رنگ و بو ایرانی داشته باشد. فکر میکنم رشته موشن گرافیک هم از این موضوع استثنا نبوده و وقتی به ایران آمده هنرمندان این عرصه تغییراتی در آن دادهاند و آن را از آن خود کردهاند. اگر به شکل دورنما بخواهیم رشته موشن گرافیک را در کشور ببینیم، میتوانیم بگویم که این رشته هنری اندکی ایرانی و المانها و فضاسازیهای آن ایرانی شده است.
مهران در ادامه درباره فضای استاندارد این رشته هنری در ایران گفت: متاسفانه موشن گرافیک رشته دانشگاهی مشخصی در کشور ندارد و این موجب شده خیلی از افرادی که میخواهند در این زمینه فعالیت داشته باشند به شکل تجربی کار کنند و یا از افرادی که به صورت تجربی و غیر آکادمیک فعالیت کردهاند، کمک بگیرند. البته در حال حاضر آموزشگاههایی برای آموزش این رشته هنری وجود دارد و هنرمندانی که موشن گرافیک را به شکل تجربهگرا آغاز کردهاند در آنها مشغول فعالیت هستند؛ اما چقدر خوب خواهد شد که بتوان با همراهی انجمن صنفی گرافیک متحرک در آینده رشته دانشگاهی در این عرصه داشت تا تجربیات به دست آمده به شکل استاندارد ارائه شود.
این هنرمند عرصه موشن گرافیک، یکی از نیاز این رشته را معرفی آن به جامعه در جهت شناخت آن عنوان کرد و گفت: به نظرم جامعه امروز، جامعهای پویا است و اکثر افراد درگیر شبکههای اجتماعی هستند و تا حدودی شناخت از موشن گرافیک ایجاد شده و برای عموم جامعه این هنر غریبه نیست. اما به نظرم سرمایهگذاری در این رشته میتواند اتفاق مثبتی باشد چون شکلی نو و خاص از هنر است که میتواند بازار کار مناسبی در جامعه داشته باشد. به نظرم با یک هدفگذاری و تفکر درست میشود پیش رفت و آینده خوبی در این عرصه هنری داشت.
امیر مهران درباره مهمترین مشکلات شاغلین این رشته نیز توضیح داد: در حال حاضر جامعه فعال موشن گرافیک، کوچک است و افراد تا حدود زیادی همدیگر را میشناسند؛ اما چون تعریف مشخصی از این رشته وجود ندارد هر شخصی از لحاظ کاری و مالی خود با تهیهکنندگان برخورد میکند؛ البته جایی مانند انجمن گرافیک متحرک به هر حال میتواند برای یکسانسازی موارد و شرایط مالی و کاری کمک کند. فکر میکنم با کمی فرهنگسازی و فعالیت بیشتر انجمن میشود در بین تهیهکنندگان و سفارشدهندگان این مشکلات را مخصوصا مسائل مالی و زمانی یا حتی بعضا اختلافاتی که ممکن است در حین کار بوجود آید را در انجمن حل و فصل کرد.
قطب موشن گرافیک در خاورمیانه
ایمان یاری دیگر هنرمند فعال عرصه موشن گرافیک نیز با اشاره به اهمیت موشن گرافیک در دنیای امروز گفت: بگذارید دنیای امروزمان را تصویر کنیم: هر روز وسایل جدیدی به اسکرینهای دیجیتال مجهز میشوند، مردم فرصت کمی برای مطالعه متن دارند و تصویر به عنوان زبان مشترک همه مردم دنیا، جایگاه مهمتری پیدا کرده است، تولیدکنندگان برخلاف گذشته میخواهند مخاطبانشان را از طریق حواس مختلفی درگیر محصول خود کنند. در چنین فضایی، چه چیزی بهتر از موشن گرافیک میتواند جایگزینی برای روشهای قدیمی برقراری ارتباط و اطلاعرسانی باشد؟ در کنار تمام این دلایل، موشن گرافیک مانند پدربزرگش "گرافیک"، هر روز جایگاه جدیدی برای خود باز میکند. به دنیای سرگرمی وارد شده، در هنرهای زیبا سرک میکشد، خود را در دل سینما جا میکند، جزئی از طراحی صنعتی میشود و در فضای نرمافزاری عضوی از خانواده شده است.
وی درباره دورنمای این هنر در ایران توضیح داد: ایران همیشه خود را در رشتههایی که به تکنولوژی سختافزاری عجیبی نیاز نداشته، به روز نگه داشته است. امروز هم در رشته موشن گرافیک، هنرمندان و متخصصان فعال به روز و حرفهای حضور دارند که آثاری در سطح جهانی تولید میکنند. تصور میکنم مانند باقی رشتههای مشابه، به زودی به قطب مطرح موشن گرافیک در خاورمیانه تبدیل شویم؛ البته همین امروز هم نیمی از راه را رفتهایم.
یاری درباره استانداردسازی در این عرصه گفت: متاسفانه در دانشگاههای ایران هنوز جایی برای رشته موشن گرافیک دیده نشده، ولی در موسسات آموزشی خصوصی به جایگاه نسبتا خوبی رسیدهایم. برخی از این موسسات سالهاست که موشن گرافیک را به صورت رشته تحصیلی آموزش میدهند. البته مستندات مکتوب و تحقیق و پژوهش در این رشته بسیار کم است و ریشه این کمبود را شاید بتوان در ضعف جهانی این موضوع جستجو کرد. متاسفانه منابع خارجی هم در این رشته بسیار کم هستند. در حقیقت با شتاب پیشرفتی که موشن گرافیک در دنیا داشته، فضای آکادمیک از بازار کار عقب افتاده است. البته مدل آموزش هم در دنیا تغییر کرده و بیشتر به سمت آموزشهای کاربردی پیش میرود.
این هنرمند درباره اینکه چقدر نیاز است که برای این رشته در جامعه شناخت ایجاد شود، تصریح کرد: باید بگویم که عملا بسیاری از اطلاعاتی که در جامعه از این رشته جا افتاده بسیار اندک و برخی اوقات از اساس اشتباه است، حتی در میان فعالان این رشته؛ در واقع بخش کوچکی از کاربرد این رشته و یکی از تکنیکهای آن به عنوان موشن گرافیک فقط معرفی شده است. به طور مثال تصور کنید که صرفا پوسترهایی که با نرمافزار فتوشاپ اجرا شده باشند را معادل طراحی گرافیک بدانیم! آن هم بدون در نظر گرفتن بخش مهمی مثل "دیزاین". حال و روز شناخت از موشن گرافیک این روزها چنین چیزی است.
وی افزود: یادم هست که وقتی اولین بار در یک ورکشاپ، دستهبندیهای مختلف موشنگرافیک و تکنیکهای متعدد آن را معرفی کردم، برخی از همکاران با چشمانی متعجب و بعضا لحنی پر از خشم به محتوای ارائه شده اعتراض کردند. البته امروز این دیدگاهها بسیار کمتر شده، ولی در میان سفارشدهندگان همچنان دید درستی از این رشته وجود ندارد.
یاری در پایان با اشاره به مشکلات این رشته هنری گفت: اولین مشکل آموزش است، هم برای شاغلین که شناخت بیشتری از رشتهای که در آن فعالیت میکنند، داشته باشند و در یک سبک و دسته خاص، درجا نزنند. هم برای سفارشدهندگان که با فضاهای مختلف و کاربردهای گوناگون این رشته آشنایی پیدا کنند و به گسترش بازار موشن گرافیک کمک کنند. دومین معضل بحث قیمتگذاری است؛ موشن گرافیک کار پرزحمتی است، اصولا و منطقاً باید به صورت گروهی طراحی و ساخته شود و این یعنی هزینه بالایی دارد. کار کردن با هزینههای پایین، چه از طرف طراح، چه از طرف کارفرما، باعث میشود به مرور سطح کیفی آثار پایین بیاید و منجر به کاهش اثربخشی آن شود و این یعنی مرگ تدریجی یک رشته هنری. هر دوی این مشکلات نیاز به اطلاعرسانی و آموزش دارد، هم ما به عنوان فعالان این حوزه باید همیشه در حال یادگیری باشیم، هم بستری برای آموزش سفارشدهندگان آماده کنیم. انجمن صنفی از جمله نهادهایی است که میتواند در این زمینه فعالیتهای پر ثمری داشته باشد.
موشن گرافیک حاصل جمع تمامی هنرهاست
علیرضا پورشکوری یکی دیگر از فعالان موشن گرافیگ در تعریف خود از این رشته هنری توضیح داد: این رشته حاصل تلاقی رشتههای مختلف هنری با صنعت و تکنولوژی است. تمامی آنچه در گرافیک و انیمیشن وجود دارد به همراه دانش سینما به کار گرفته میشود تا آثار موشن گرافیک خلق شوند. بنابراین در دنیای امروز که پیام و انتقال آن موضوع اصلی بشر شده است، این رسانه ارتباطی که ما آن را با نام موشن گرافیک میشناسیم، اهمیت و جایگاه ویژهای میتواند داشته باشد. گرافیک متحرک هم از توانایی گرافیک استفاده میکند و زبانی موجز و همه فهم دارد و هم از توان انیمیشن با تمامی جذابیتها و قابلیتهایش بهره میبرد و هم تکنولوژی را به خدمت میگیرد و با پیشرفت دنیای تجهیزات و وسایل فنی، همراه است و هم با لطایف موسیقی مانوس میشود و بیننده را در دنیای شگفتانگیز صدا و اصوات همراهی میکند. بنابراین اگر به صورت جداگانه هر یک از این زمینهها جایگاه و اهمیت داشته باشند، شاید در نگاهی واقعبینانه بتوانیم بگوییم که موشن گرافیک حاصل جمع تمامی این تواناییهاست و به نظرم این جمله برای بیان اهمیت این هنر کافی است.
این هنرمند در ارزیابی خود از دورنمای این رشته هنری در ایران گفت: شاید کاربرد موشن گرافیک در کشور ما هنوز به جایگاه اصلی خود نرسیده باشد. استفاده از این ابزار نیازمند شناخت درست آن است. اما بیشک این موج به زودی به ما خواهد رسید و آنچه در سایر نقاط دنیا در حال وقوع است همراه با این موج در کشور ما نیز کاربردی خواهد شد. در این مسیر آنچه باید توجه داشت این است که گرافیک متحرک به دلایلی که ذکر شد از تمامی اتفاقات سایر علوم و شاخههای هنری سود میبرد. بنابراین میتوان گفت که موشن گرافیک مانند یک چشمه، دائما در حال جوشش است. ما با مقولهای سروکار نداریم که در یک مقطع زمانی آن را فرا بگیریم و دوره یادگیری به پایان برسد و سالها از آن استفاده کنیم. در این رشته در واقع هر روز یک روز جدید است و باید هر روز اطلاعات و شناخت خود را به روزرسانی کنیم. شاید همراهی این رشته با دنیای پر سرعت و اتفاق تکنولوژی، این خصوصیت موشن گرافیک را پر رنگتر کرده، ولی در هر حال تازگی و نو بودن به نظرم از خصوصیات اصلی این شاخه هنری است.
وی افزود: متاسفانه در کشور ما به دلیل فرهنگ کپیبرداری رایج در میان سفارشدهندگان و تولیدکنندگان، شاید آنطور که باید میل به خطر کردن و آزمایش فضاهای جدید نباشد. این جزو ذات موشن گرافیک است که جسور باشد و با این جسارت بیننده را به شگفتی وادارد و در این میان پیام خود را به تاثیرگذارترین شکل ممکن بر ذهن مخاطب حک نماید. در داخل ایران وقتی یک سبک خاص از موشن گرافیک به خوبی انجام میشود و مخاطب واکنش خوبی نشان میدهد، متاسفانه تا مدت زیادی تمامی سفارشها حول و حوش همان شیوه جواب داده شده، شکل میگیرد. این موضوع باعث میشود تا آنطور که شایسته است گستردگی و شادابی این رشته به مخاطب منتقل نشود. اما به هر حال با گسترش این دانش در بین سفارشدهندگان و تولیدکنندگان، به نظرم آینده رو به گسترش و خوبی در این شاخه هنری وجود دارد.
پورشکوری تاثیر توجه فضای آموزشی آکادمیک در جهت استانداردسازی در این زمینه را موثر دانست و گفت: نسبت به یک دهه قبل که حتی نام گرافیک متحرک یا موشن گرافیک برای خیلیها ناآشنا بود، امروز شناخت بسیار بیشتری از این رشته به دست آمده است. قسمت مهمی از این شناخت در گرو امر آموزش در دانشگاهها و موسسات آموزشی خصوصی و دولتی است. اما اینکه چه مقدار از این آموزشها به صورت استاندارد در حال شکلگیری است، باز به دلیل اینکه ما به صورت استاندارد با این مقوله برخورد نداشتهایم و مانند خیلی از شاخههای هنری برخورد خیلی سریعی با این مقوله داشتهایم، نظر من این است که آموزشها هم به همین نسبت، بعضاً از استاندارد لازم دور هستند. گویی شیوه و متد جامع و مشخصی در کار نیست و آموزشگاهها طبق تجربه شخصی شیوههایی را برمیگزینند. البته خود این اتفاق خوب است ولی باید هر چه سریعتر الگوهای آموزشی اصولی و جواب داده شده، جایگزین آموزشهای مقطعی و پراکنده شود.
وی تصریح کرد: به نظرم شناخت بیشتر این رشته هنری برای سفارشدهندگان و تولیدکنندگان مهم است. مردم جامعه که مخاطب اصلی این آثار هستند به مرور زمان در برخورد با آثار با کیفیت، متنوع و زبان روایی موشن گرافیک آشنا خواهند شد. من پس از سالها فعالیت در این حیطه به این نتیجه رسیدهام که ما تولیدکنندگان گرافیک متحرک با مشاورههای درست به کارفرما و در پی آن ایجاد آثار استاندارد موشن گرافیک میتوانیم هم بستر تولید این آثار را هموار کنیم و هم در پی تولیدات با کیفیت، مخاطب را جذب کنیم. به طور کلی سرمایهگذاری در این رشته میتواند در جهت آموزش و یا سفارش تولیدات بیشتر و یا تجهیز و توانمندسازی گروههای تولیدی صورت گیرد.
پورشکوری در پایان به مشکلات شاغلین این رشته هنری اشاره کرد و گفت: رشته موشن گرافیک هنوز در جامعه ما رشته جدیدی محسوب میشود و فکر میکنم هر اتفاق جدیدی بالاخره مسائل خاص خود را به همراه دارد. همین که امروز در رسانه در خصوص موشن گرافیک سوال و بحث میشود، یعنی اتفاق خوبی رخ داده و نشان میدهد که نگاه جامعه در حال پیشرفت در این رشته است. ولی به هر حال، اگر سفارشها آگاهانهتر شکل میگرفت و کارفرما شرایط خاص تولید این آثار را بیشتر میدانست و آنها را در نوع سفارش، تعیین زمان انجام پروژهها، هزینههای پرداختی بابت کارها و شیوه انتشار آنها در نظر داشت، شاید در مرحله سفارش ما با شرایط بهتری رو به رو میشدیم. از طرفی خود فعالان این رشته نیز باید انتظار خود را بالا ببرند و خودشان را به استانداردهای دنیا نزدیکتر کنند. در این زمینه توجه به آموزش و یادگیری و توانمندسازی گروهها و توجه خاص به کار گروهی از نکات ضروری است. در شرایط کنونی مسائل مالی شاید مساله قابل توجه در رشد و بقای این رشته باشد که امیدوارم در آینده اوضاع بهتری داشته باشیم.
رساندن پیام به شیوهای هنرمندانه
سپیده معلم دیگر هنرمند فعال در عرصه موشن گرافیک، درباره اهمیت این هنر در دنیای امروز گفت: بطور کلی موشن گرافیک در رساندن پیام یا تبلیغ کالایی به شیوهای هنرمندانه و قابل درک برای مخاطب حائز اهمیت است. از سوی دیگر استفاده از موشن گرافیک در خیلی از موارد، هم از نظر زمان و هم از نظر هزینه نسبت به ویدیو رئال برای سفارشدهندگان مناسبتر است.
وی وضعیت این هنر را در کشور رو به رشد ارزیابی کرد و افزود: با توجه به افراد فعال در این عرصه و استعدادهایی که دیده میشود، میتوان به آینده خوب موشن گرافیک در ایران امیدوار بود. اما به نظرم جامعه ما به شدت نیاز به شناخت موشن گرافیک دارد و با آشنا کردن سفارشدهندگان قطعا میتوان، کیفیت کارها را بالاتر برد.
این هنرمند مهمترین مشکل شاغلین این رشته را عدم شناخت سفارشدهندگان دانست و گفت: مشکلی که به شدت آزاردهنده است، عدم شناخت سفارشدهندگان نسبت به این هنر است. زیرا اکثرا از انیمیشن و موشن گرافیک و زحمت و زمانی که برای آنها گذاشته میشود آگاهی ندارند و اغلب با قیمت آثار تولیدی مشکل دارند؛ همین مسئله باعث میشود که سفارش خود را به افرادی میدهند که از پروژههای آماده دیگران استفاده میکنند و کیفیت کار را پایین میآورند. برای همین اغلب افرادی که در این عرصه سالها زحمت کشیدهاند از شرایط کاری خود راضی نیستند.
وی افزود: برای همین فکر میکنم یک راهی که میتواند کمککننده باشد، آشنا کردن سفارشدهندگان با موشن گرافیک، کیفیت کارها، زحماتی که برای یک ویدیو موشن گرافیک کشیده میشود، جایگاه موشن گرافیک در جهان، هزینه آن و... باشد.
فعالیت صنفی برای شناخت بیشتر سفارشدهندگان
لیلا نورایی نیز درباره اهمیت موشن گرافیک در دنیای امروز گفت: شهرها بزرگتر، فشردهتر و ماشینیتر از همیشه شدهاند و برای اینکه یک فرد در جامعه شهری بتواند زندگی راحتتری داشته باشد هر لحظه باید راه و روش زندگی در جامعه شهری را یاد بگیرد. از آنجای که تکنولوژیها به سرعت در حال تغییر و تحول هستند و افراد فرصت کمی برای مطالعه دارند به طور طبیعی این تصویر است که میتواند در جهت آگاهیسازی به آنها کمک کند و برای همین است که در جامعه مدرن، هنر گرافیک و در عصر معاصر موشن گرافیک میتواند در این زمینه نقش بسزایی داشته باشند.
این هنرمند چشمانداز این رشته هنری را در ایران امیدوارکننده دانست و توضیح داد: ایرانیها همیشه به دنبال نوآوری و استفاده از تکنولوژی بودهاند؛ به خصوص مواردی که مربوط به موضوع تصویر میشود. اگر نگاه کوتاهی به تاریخ معاصر کشورمان داشته باشیم، میبینیم که ناصرالدین شاه بعد از سفر فرنگ با خود دوربین عکاسی به ایران میآورد حال آنکه در همان زمان تکنولوژی دیگری در عرصههای مختلف وجود داشت و اختراع شده بود؛ اما او دوربین را میآورد و بعد از آن استقبال و استفاده روز افزون از عکاسی را شاهد هستیم. برای همین معتقدم موشن گرافیک دورنمایی بسیار خوبی در ایران خواهد داشت. در حال حاضر استقبال از این رشته بسیار عالی است و فعالان این رشته خلاقانه کار میکنند.
وی اضافه کرد: البته بخش آموزشی آکادمیک برای استاندارسازی در این عرصه به معنای واقعی کلمه وجود ندارد. گرچه آموزشگاههای هستند که آموزش موشن گرافیک دارند؛ اما آنچه که هست کامل نیست و فقط بخشی از این رشته آموزش داده میشود که بخش عمدهای از آن نرمافزارهای این رشته است ولی در زمینه ایدهپردازی و یا کارگردانی جای کار بسیاری وجود دارد.
نورایی یکی از مشکلات پیش روی این هنر را عدم شناخت سفارشدهندگان دانست و گفت: خوشبختانه در حال حاضر جامعه با موشن گرافیک غریبه نیست. اما نیاز است که زمینه شناخت اصولی این هنر در میان سفارشدهندگان یا تهیهکنندهها فراهم شود؛ زیرا در بسیاری از مواقع متاسفانه برخوردهای سطحی با کار و دیگر مسائل را شاهد هستیم.
وی افزود: آموزش آکادمیک این رشته میتواند در جهت استانداردسازی و البته شناخت این رشته به سفارش دهندگان، مسایل حقوقی و تعریف درست و یکسان از این رشته بین فعالان در این زمینه را ایجاد کند. البته فعالیتهای صنفی در انجمن طراحان گرافیک متحرک نیز در آینده نه چندان دور میتواند خیلی از این مشکلات را کمرنگتر کند.
نورایی در پایان گفت: میتوان در رشته موشن گرافیک سرمایهگذاری کرد زیرا این رشته بسیار پرکاربرد در تمام زمینهها است؛ از صدا و سیما تا سایر بخشهای دولتی و خصوصی میتوانند در زمینه فرهنگسازی، آموزش و تبلیغات از این هنر استفاده کنند. دنیای امروز به شدت نیازمند این ابزار کاربردی برای آموزش و تبلیغات است.