به گزارش تجسمی آنلاین، مت ویلسون منتقد هنری در تشریح نمادگرایی مرموز گل‌های آفتابگردان ونسان ونگوگ چنین نوشته است: این مجموعه آثار بخشی از اعتبار هنری ون گوگ محسوب می‌شود و سبب شدند که این هنرمند در میان مشهورترین و تأثیرگذارترین نقاشان تاریخ هنر قرار گیرد.
چرا این گل‌ها، هم برای ونگوگ و هم بسیاری از هنرمندان پیش و پس از او، چنین جذابیتی داشتند؟
بیشتر مردم وقتی حرف از ونگوگ می‌شود، فوراً به یاد گل‌های آفتابگردان نمادین، جسورانه و پرانرژی این هنرمند می‌افتند. این گل‌ها بخشی از هویت هنری او هستند که بسیار مورد توجه‌اش قرار داشتند.
ونگوگ در جایی نوشت: «گل آفتابگردان مال من است»، جمله‌ای که نشان‌دهنده ارتباط عمیق او با این گیاه پرشور و پرغرور، به‌سان یک انسان است. گل‌های آفتابگردان برای او اهمیت ویژه‌ای داشتند.
ونگوگ قصد داشت با این گل‌ها چه مفهومی را منتقل کند؟
در کنار «شب پرستاره»، «گل‌های آفتابگردان» در گالری ملی لندن شاید شناخته‌شده‌ترین مجموعه آثار او باشد. اما ونگوگ ده بوم نقاشی دیگر نیز با تمرکز بر این گل‌ها خلق کرده است که در سه دوره زمانی کوتاه نقاشی شدند.
نخستین مجموعه چهارتایی به سال ۱۸۸۷ در پاریس تعلق دارد. دومین مجموعه چهارتایی در کمتر از یک هفته پس از انتقال او به شهر آرل در جنوب فرانسه در سال ۱۸۸۸ خلق شد. مرحله سوم (اوایل ۱۸۸۹) شامل کپی سه اثر از سال قبل بود. نسخه‌های مشهور سال ۱۸۸۸ با اعتماد به نفس و سرزندگی خاصی نقاشی شده‌اند.
نقاشی‌های گل‌های آفتابگردان ونگوگ در اوایل قرن بیستم سریعاً جایگاهی ویژه در میان آوانگاردهای اروپایی یافتند. در سال ۱۹۲۰، نویسنده کاترین منسفیلد نوشت که «گل‌های زرد، پر از آفتاب، در گلدان» الهام‌بخش خلاقیت او بوده‌اند.
در سال ۱۹۲۳، منتقد راجر فرای این آثار را «یکی از موفقیت‌های پیروزمندانه سال» خواند که شکوفایی هنرمند را نشان می‌دهد.
این آثار بعدها به شهرت عمومی رسیدند و به ونگوگ کمک کردند تا در میان تأثیرگذارترین نقاشان تاریخ هنر قرار گیرد.
بنیاد ونگوگ گزارش می‌دهد که او ۱۱ بوم نقاشی با تمرکز بر گل‌های آفتابگردان کشیده و در آن‌ها ترکیب‌های رنگی مختلفی را آزمایش کرده است.
نمادگرایی گل آفتابگردان در طول تاریخ
نمادهای هنری همیشه با تکامل ایده‌ها و تداعی‌ها تغییر می‌کنند. معنای گل آفتابگردان ریشه در گذشته دارد و بحث‌های فراوانی، در علوم تجربی و علوم انسانی، درباره آن شده است. ونگوگ اولین یا تنها هنرمند خلاقی نبود که شیفته این گل بود. این گل‌ها تخیل هنرمندان و نویسندگان بسیاری از جمله آنتونی ون دایک، ماریا ون اوسترویک، ویلیام بلیک، اسکار وایلد، دوروتیا تنینگ، پل نش و آلن گینزبرگ را برانگیخته اند.
گل آفتابگردان بومی قاره آمریکا بوده است و پس از اکتشافات کریستف کلمب و استعمار اروپایی‌ها در قرن شانزدهم به اروپا معرفی شد. پس از کشت موفقیت‌آمیز در اروپا، ویژگی حرکت صورت گل به سمت خورشید (پدیده آفتاب‌دوستی) به جذاب‌ترین ویژگی این گیاه تبدیل شد و اساس کارکرد نمادین آن را شکل داد.
در سال ۱۵۶۸، گیاه‌شناس جاکومو آنتونیو کورتوزو این گل را به اسطوره‌ای به نام کلیتی ربط داد؛ زنی که عاشق آپولو، خدای خورشید، شد و به دلیل علاقه‌اش به حرکت خورشید، پاهایش شبیه ریشه در خاک ثابت ماند و با چرخش صورتش به سمت نور به گل آفتابگردان تبدیل شد. این داستان باعث شد گل آفتابگردان به نماد عشق فداکارانه تبدیل شود.
این نماد را می‌توان در نقاشی‌هایی مانند «گل‌ها در گلدان زینتی» اثر ماریا ون اوسترویک و «زن جوان در آغوش گل آفتابگردان» اثر بارتولومئوس ون در هلست دید که در آن‌ها گل آفتابگردان نمادی از ازدواج و عشق رمانتیک است.
همچنین، مضمون فداکاری در هنر با مذهب نیز پیوند خورده است؛ مثلاً در نقاشی «استراحت در پرواز به مصر» اثر آنتونی ون دایک، مریم مقدس گل آفتابگردانی را بالای سر دارد که نماد نقش واسطه‌ای اوست و وفاداری مذهبی را نشان می‌دهد.
در سال ۱۶۵۴، یوست ون دن وندل شاعر هلندی گل آفتابگردان را نماد هنر نقاشی دانست؛ همان‌طور که گل آفتابگردان به دنبال خورشید است، هنر نیز زیبایی طبیعت را دنبال می‌کند. این مفهوم احتمالا کلید درک نقاشی «خودنگاره با گل آفتابگردان» آنتونی ون دایک است که در آن هنرمند به گل و خود اشاره می‌کند و وفاداری خود به شاه چارلز اول انگلستان را به تصویر می‌کشد.
نمادگرایی گل آفتابگردان حتی در هنر معاصر نیز حضور دارد؛ مثلاً در اثر «دانه‌های آفتابگردان» اثر آی وی‌وی (۲۰۱۰) که شامل صد میلیون دانه چینی نقاشی‌شده است و الهام گرفته از پوسترهای مائو است که او را به عنوان خورشید قدرت مطلق نشان می‌دهد.
چگونه گل‌های آفتابگردان دغدغه‌های انسانی را منعکس می‌کنند؟
نماد غالب گل آفتابگردان، وفاداری است. احتمال دارد ونگوگ از این مفاهیم آگاه بوده باشد. وقتی به خواهرش نوشت که نقاشی‌هایش «تقریباً فریادی از غم و اندوه‌اند، در حالی که نماد قدردانی ساده و روستایی گل آفتابگردان هستند»، ممکن است به قدردانی خود از هنرمندان دیگر مانند گوگن اشاره داشته باشد؛ همچنین ممکن است به باورهای مذهبی، عشق رمانتیک و تعهد به هنر فکر می‌کرده است.
این موضوع نشان می‌دهد که نمادگرایی گل آفتابگردان همچنان مدیون باورهای اواخر رنسانس است. گل‌های ونگوگ نیز این پیوند تاریخی را منعکس می‌کنند و به اشتیاق او برای عشقی عمیق‌تر چه به طبیعت، هنر و مذهب اشاره دارند.